20 maja - Produkty
Odpowiadając na pytanie z tytułu prosto i zwięźle: tak. Jednak, aby lepiej oddać istotę zagadnienia, należy przybliżyć czym tak naprawdę są sprężarki oraz czym jest – i jak dokładnie przebiega – proces związany z dozorem technicznym.
Czym są sprężarki?
Sprężarka powietrza to urządzenie energetyczne, które ma za zadanie zwiększenie ciśnienia gazu lub wymuszenie jego obiegu, co fachowo nazywane jest wytworzeniem energii kinetycznej.
W urządzeniu występuje ciśnienie ssawne, które jest nieznacznie niższe od ciśnienia atmosferycznego – o tyle tylko, by zachować aktywną zdolność ssania – oraz ciśnienie tłoczne, które jest znacznie wyższe od ciśnienia atmosferycznego. Jest to istotne dlatego, że odwrotnym przypadku – kiedy ciśnienie ssawne jest znacznie niższe od atmosferycznego, a tłoczne tylko nieznacznie wyższe – sprężarki zwane są już pompami próżniowymi.
Zasada działania sprężarki
Podstawowa budowa sprężarki zawiera w sobie cylinder, głowicę i tłok, a jej praca polega na ruchu posuwisto-zwrotnym ostatniego z wymienionych elementów.
Kiedy tłok przesuwa się w dół, a w cylindrze wytwarza się podciśnienie, pod wpływem różnicy ciśnienia otwiera się zawór ssący i powietrze z kolektora ssącego dostaje się do cylindra. Pod wpływem ruchu tłoka w górę ciśnienie stopniowo zwiększa się oraz zawór ssący ulega zamknięciu. Kiedy ciśnienie w środku cylindra przekroczy ciśnienie tłoczne otwiera się zawór odprowadzający sprężone powietrze do zbiornika.
Sprężarka podczas pracy wytwarza dużo ciepła, które musi być w jakiś sposób odprowadzane. Niektóre urządzenia posiadają układ chłodzący bezpośrednio, inne posiadają chłodnicę. Dodatkowo niektóre z nich chłodzą dodatkowo sprężany gaz poprzez zastosowanie międzystopniowego sposobu chłodzenia.
Rodzaje i zastosowanie sprężarek
Podstawowym podziałem sprężarek jest ten ze względu na stosunek sprężania. W takim wypadku rozróżnia się: wentylatory, dmuchawy i kompresory.
Urządzenia te jednak można podzielić również ze względu na budowę – wyróżniamy wtedy sprężarki wyporowe, przepływowe i chemiczne; rozróżnienie ze względu na rodzaj sprężanego czynnika – gazowe lub powietrzne; ze względu na liczbę stopni – jednostopniowe i wielostopniowe oraz ze względu na mobilność – mogą być stacjonarne i przewoźne.
Sprężarki znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie istotne jest zwiększenie gęstości czynnika gazowego lub powietrznego wraz z podniesieniem jego ciśnienia. Oprócz tego również tam, gdzie istotne jest zwiększenie temperatury sprężanego czynnika gazowego lub wymuszenie jego przepływu.
Maszyny sprężające powietrze wykorzystywane są z powodzeniem w przemyśle i technice. Najczęściej wykorzystuje się je przy narzędziach napędzanych pneumatycznie, takich jak na przykład: klucze, szlifierki, wiertarki, młoty lub bezpośrednio jak przy pompowaniu kół, dystrybuowaniu gazu, czy też przy regulowaniu ciśnienia w układach turbin gazowych.
Czym jest dozór techniczny?
Z biegiem lat w odpowiedzi na potrzeby przemysłu powstaje wiele instytucji mających spełniać określone warunki i czynności związane z konkretnym obszarem. Ponad sto lat temu powstały pierwsze instytucje mające sprawdzać stan wytwarzanych sprzętów, żeby potem zacząć kontrolować ich naprawy oraz modernizacje w celu zapewnienia jak największego bezpieczeństwa ludzi pracujących na urządzeniu oraz wokół niego.
W Polsce czynnikiem, który sprawił, że instytucja kontrolna powstała, było wciąż zwiększające się niebezpieczeństwo związane z używaniem kotłów parowych. Na początku inspekcje miały zminimalizować zagrożenie katastrofami, ale z czasem zostało to usystematyzowane na tyle, że oprócz urządzeń ciśnieniowych kontrolą zostały objęte inne urządzenia, mogące spowodować niebezpieczna dla życia sytuacje. Urząd Dozoru Technicznego ma za zadanie wspieranie właścicieli takich urządzeń oraz zapewnienie ich o odpowiedniej pracy zakupionych i eksploatowanych przez nich urządzeń. Zapobieganie nieszczęśliwym wypadkom to główny obowiązek UDT.
Każde produkowane urządzenie techniczne projektowane jest tak, aby zminimalizować zagrożenia związane z jego użytkowaniem do poziomu akceptowalnego ryzyka. Jednak podczas eksploatacji urządzenia – biorąc pod uwagę czynnik ludzki, który w różnym stopniu oddziałuje na maszyny – musi dojść do tak zwanego dozoru technicznego, który ma za zadanie sprawdzić poziom bezpieczeństwa używania konkretnej sprężarki i ewentualne skierowanie go do naprawy.
Dozór techniczny potrzebny jest więc na różnych etapach istnienia urządzenia. Przede wszystkim podczas jego wytwarzania, później podczas czasowych przeglądów i napraw regulowanych zasadami eksploatacji oraz podczas modernizacji urządzeń podlegających ogólnie rozumianemu dozorowi technicznemu.
Dozór techniczny przeprowadzany jest przez jednostkę UDT – Urząd Dozoru Technicznego. UDT będący jednostką inspekcyjną posiada wszelkie wymagania spełniające normy PN-EN ISO/IEC 17020:2012, co potwierdza certyfikat akredytacji nr AK 001, wydany przez Polskie Centrum Akredytacji.
Jakie urządzenia podlegają dozorowi technicznemu?
Wszystkie urządzenia podlegające dozorowi technicznemu określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu.
Każde z wymienionych w rozporządzeniu urządzeń podlega konkretnym wytycznym określającym rodzaj i terminy dozorów technicznych. Jeśli jakieś urządzenie nie ma określonych szczegółowych wytycznych, podlega nadzorowi zgodnemu z wymogami ustalonymi z właściwą dla urządzenia jednostką dozoru technicznego.
Do urządzeń takich należą maszyny bezciśnieniowe, transportu bliskiego, urządzenia do odzyskiwania par paliwa oraz urządzenia ciśnieniowe, jakimi są między innymi: zbiornik w agregacie gaśniczym, instalacja urządzeń kotłowni wodnej poniżej 110 stopni, rurociągi przesyłowe, instalacja urządzeń węzła cieplnego, kotły parowe oraz kotły wodne o temperaturze powyżej 110 stopni, rurociągi technologiczne, instalacja zbiornikowa oraz sprężarki.
Dozór techniczny sprężarek przed użytkowaniem
Przed przystąpieniem do użytkowania urządzenia podlegającego dozorowi technicznemu eksploatujący musi się zgłosić z pisemną prośbą do właściwej jednostki dozoru technicznego o wydanie pozytywnej decyzji odnośnie do rozpoczęcia eksploatacji. Zgoda ta poprzedzona jest badaniami, których pod obecnością eksploatującego dokonuje inspektor Urzędu Dozoru Technicznego. Badanie przeprowadzane jest w dwóch etapach:
- sprawdzenie stanu urządzenia, jego wyposażenia oraz oznakowania,
- przeprowadzenie prób technicznych przed uruchomieniem oraz w warunkach przyszłej pracy urządzenia.
Po wykonaniu wyżej wymienionych czynności inspektor sporządza odpowiedni protokół wykonania badania dozoru technicznego, którego odbiór potwierdza w jego obecności przedsiębiorca lub osoba upoważniona przez przedsiębiorcę swoim własnoręcznym podpisem.
Przedsiębiorca, u którego przeprowadzane jest badanie techniczne, ma obowiązek zapewnić odpowiednie do tego warunki, gwarantując bezpieczeństwo inspektorowi. Musi też posiadać wszelką dokumentację urządzenia w tak zwanej „księdze rewizyjnej urządzenia”.
Modernizacje i naprawy
Każda naprawa i zmiana w urządzeniu musi być pisemnie zgłoszona do właściwego Urzędu Nadzoru Technicznego. Inspektor musi posiadać dokumenty uprawniające go do wykonania badania.
Modernizacja jest zmianą konstrukcji, materiałów lub parametrów technicznych urządzenia lub, w przypadku urządzeń ciśnieniowych, zabezpieczających je systemów lub podzespołów. Modernizacja jest zmianą nie zmieniającą charakterystyki urządzenia, a mająca je jedynie usprawnić. Naprawa jest natomiast przywróceniem stanu zdatności technicznej urządzenia. Chemiczne czyszczenie lub trawienie podlega takiej samej procedurze jak każda naprawa.
Firmy zewnętrzne
Na rynku istnieją firmy, które zajmują się pomocą przy przygotowaniu do oficjalnej wizyty inspektora UDT. Pomoc taka obejmuje kompleksowe działanie obejmujące:
- przygotowanie dokumentacji zawierającej opis techniczny urządzenia, schemat technologiczny podłączenia i lokalizacji lub plan sytuacyjny,
- przesłanie wniosku o dozór techniczny do właściwego Urzędu Dozoru Technicznego,
- obecność przy wszelki czynnościach inspektora wraz z użytkownikiem urządzenia będącego obiektem kontroli.
Dozór techniczny jest niezbędnym etapem kupna specjalistycznego sprzętu oraz jego cyklicznego sprawdzania. Niezwykle pomocna jest obecność profesjonalisty, który pomoże klientowi na każdym etapie przeprowadzania takiego dozoru.
Użytkownicy sprężarek podlegających dozorowi UDT
Każda osoba obsługująca i konserwująca urządzenie podlegające dozorowi technicznemu ma obowiązek posiadania kwalifikacji, które go do tego uprawniają. Oprócz tego kwalifikacje takie musi posiadać każda osoba uczestnicząca w procesie wytwarzania takiego sprzętu oraz podczas naprawy lub modernizacji urządzenia. Podczas sprawdzania osób obsługujących urządzenia podchodzące pod dozór UDT posiłkuje się dokumentami:
- ustawą z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym,
- rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych zmienionym rozporządzeniem z dnia 20 lutego 2003 r.
UDT prowadzi szkolenia dla osób ubiegających się o wydanie zaświadczenia kwalifikacyjnego do obsługi i konserwacji sprężarek i innych urządzeń podlegających dozorowi technicznemu.
Konsekwencje nie poddania urządzenia dozorowi
Sprężarki, które podlegają dozorowi technicznemu, nie powinny być użytkowane bez jego przeprowadzenia. Bezpieczeństwo ludzi je obsługujących, w wypadku uchylenia się od obowiązków, staje pod znakiem zapytania, a zagrożenie staje się tym bardziej realne, jeśli obsługujący je użytkownicy nie mają odpowiednich kwalifikacji. Urząd Dozoru Technicznego ma obowiązek nałożyć karę na właściciela urządzenia niezgłoszonej sprężarki i nie poddanej wymaganym badaniom technicznym. Kara pieniężna to jedno, ale konsekwencje wypadku spowodowanego przez niesprawne urządzenie lub przez błąd niewyszkolonego pracownika, to druga strona medalu.
